Şeytan İnsan İçinde: Kur’an’a Göre Sapma ve Sorumluluk
Kardeşim, çoğumuz şeytanı insanın dışında, görünmez bir varlık olarak düşünürüz. Sanki o, dışarıdan bize fısıldayan, bizi zorla kötülüğe yönlendiren bir güçmüş gibi… Oysa Kur’an’a dikkatle baktığında bambaşka bir tablo görürsün. Şeytan, aslında insanın içinde var olan o sapmaya meyilli tarafı, yani nefsi, kibrini, bencilliğini ve arzularını temsil eder. Dışarıda değil, insanın kalbinde ve zihnindedir şeytanın yeri.
Kur’an’da, “Şeytan sizi korkutur…” (Âl-i İmrân 175) denirken, bu korku ve vesvese insanın içindeki kararsızlık ve zaaflarla ilgilidir. Çünkü Kur’an bize açıkça öğretir: insanın her eylemi, kendi tercihiyle şekillenir. Allah şöyle buyurur: “Kim zerre miktarı bir iyilik yaparsa onu görür; kim de zerre miktarı bir kötülük yaparsa onu görür.” (Zilzâl 7-8). Burada dışsal bir suçluya yer yok. Yani sapmanın gerçek kaynağı şeytan değil, insanın kendi iradesidir.
Kardeşim, işte bu yüzden Kur’an sürekli olarak insanın sorumluluğunu hatırlatır. “Her nefis, kendi kazandığından sorumludur.” (Bakara 284) ayeti, bu hakikatin özüdür. İnsan bazen kendi içindeki yanlış eğilimlerle yüzleşmekten kaçmak için “beni şeytan kandırdı” der. Oysa bu, bir kaçıştan ibarettir. Çünkü şeytanın gücü sadece fısıldamaktan ibarettir; insanı zorla bir kötülüğe sürükleyemez.
Kur’an bu gerçeği Fussilet Suresi’nde açıkça söyler: “Şeytan sizin düşmanınızdır; siz de onu düşman edinin.” (Fussilet 36). Dikkat et, “düşman edinin” diyor; yani farkında olun, bilinçli davranın. Çünkü şeytanın etkisi, insanın bilinçsiz kaldığı anlarda ortaya çıkar. Düşünmeden, sorgulamadan hareket eden kişi, aslında kendi içindeki vesveselere teslim olur.
Bir başka ayette de şeytanın mahkeme günü itirafı anlatılır: “Benim sizin üzerinizde bir gücüm yoktu; sadece çağırdım, siz de bana uydunuz.” (İbrahim 22). İşte bu ayet, her şeyi netleştirir. Şeytan sadece çağırır, kandırmaz; sadece fısıldar, zorlama gücü yoktur. Seçim, tamamen insanın elindedir.
Kardeşim, bu hakikati kavramak, iman yolculuğunda büyük bir dönüm noktasıdır. Çünkü insan şeytanı dışsallaştırdıkça kendi içindeki sorumluluğu unutur. Oysa Kur’an, insanı sürekli içe bakmaya, kendi nefsini sorgulamaya çağırır: “Nefsini arındıran kurtuluşa erer; onu kirleten ise ziyana uğrar.” (Şems 9-10). Demek ki kurtuluş da, sapma da insanın içinde başlar.
Sonuç olarak diyebiliriz ki; şeytan dışarıda bekleyen görünmez bir düşman değil, insanın kendi içinde taşıdığı karanlık eğilimlerin bir sembolüdür. Onu tanımak, aslında kendini tanımaktır. Kur’an’a göre insan, her seçiminin, her davranışının tek sorumlusudur. Şeytan sadece vesvese verir; karar verip adım atan ise insandır.
Kardeşim, insanın kendi içindeki şeytanla mücadelesi, aslında kendi içindeki farkındalık ve bilinçle mücadelesidir. Gerçek zafer, o bilinci diri tutabilmekte yatar.
Selam ve esenlik seninle olsun.
aydinorhon.com